Keçdi çiçək dövrü
Xətrini xatirələrdə yaşadacaq qədər hər dəm xatirli olan əziz qələmdaşıma bir ovuc təbriknamə.
Sən necə anlaya bilərsən məni,
Mən özüm-özümü bilə bilmirəm.
Fikrimlə şum vurub, ceşin atıram,
Sökürəm sinəmi niyə bilmirəm. (X.F.)
Mənə görə poeziya ruhun sinirli, əfkarlı, qayğılı və qəmli məqamlarının sözə dönüşmə məqamıdır ki, doğu mistikləri bu məqamı qəlbin harayını gerçəkləşdirmə surəsi kimi tanımlayırlar… olsun…
…Mütaliə fədakarlığımın idrak gücünə arxalanaraq bəşəri və ilahi eşqin vətəni olan könülün Allahu — təala ilə ilişkisinin qutsal duyğu yasası olan seyrin kölgəsinin düşdüyü könlü tərləmiş bir könüldaşımın poeziyası ilə könüllərə ələmdarlıq yapmaq fikrindəyəm…. Kimdi o…
O seyri zamanın rəngində olan, poetik kültürü düşündürən, fəlsəfi məntiqi, dərd və döyüşkənliyi bütün fərdlərin könlünə və ağlına etkiləyici missiyası fərqli olan, mən elə dünyayla yaşıdam… bəlkə deyən xanım-xatın şairə Xatirə Fərəclidir…
…Əslində elə poeziya ilahi dəlillərə yaslanaraq “insanizim fəlsəfi düşüncəsinin” bütün dönəmlərdə müqəddəs bələdçisi olub…
Bu dəfəki bələdçiliyi Xatirə Fərəcli şeirləri ilə etməyi özümə bir borc bilirəm…. Çünki ağrısı-acısı dünyayla eyni rəngdədir, onun…
İtsəm də itkilər dağıntısında,
Gəzsəm də kəndbəkənd, ölkəbəölkə,
Dünya bir rəngdədir ağrılarımla
Mən elə dünyayla yaşıdam bəlkə.
***
Ölüm də, unutmaq, unudulmaq da,
Fanidə əvvəlki qaydadır elə.
Ağrının da rəngi, məxsusluğu var
Yaşanar eləcə, gəlməz ki, dilə.
Əzəl başdan sərhədli və sərhədsiz poeziya mövcuddur Poeziyanın sərhəddi aləmin hüdudunun başlanğıcıdır…
Xatirə Fərəcli yaradıcılığında təfəkkürün azadlığı hər dəm özünü göstərir. Bu da onun milliliyini saxlamasına rəvac verir. Şairlik milli-mənəvi mahiyyətin memarı olmaqla bahəm, həm də sözə qulluqdu…
Yaradıcı adam düşüncəsində ulu olanda onun yaradıcı həqiqətinin mahiyyəti qərinələri aşır…
… Hər bir yaradıcı zat bir xarakterdir və yaradılan hər nümunə də bu xarakterin məhsuludur… Xatirə xanımın hər şeirinin ayrıca xarakteri var… Kimsəyə bənzəmir… o yazır ki;
Həmişəyaşıl ağac görəndə
sevincə, kədərə
heç bir reaksiya verməyən adam görürəm elə bil,
mimikasız, həyəcansız adam,
həmişə havası eyni, hissləri eyni,
soyuq, isti,
sevinc, kədər
gedib çatmır ürəyinə qədər.
… Poeziyanın ruhu səmimiyyətlə bəslənəndə o, içində ilahi duyğuları barındırır. Xatirə Fərəclinin poeziyasında onun ruhuna ögey olan fikirlərə yer olmur. Ondandır onun şeirlərinin içində ehtiva etdiyi gerçəklik ilahi eşqin kölgəsidir… Təmiz duyğulu, təmiz adam…
… Məsum hisslərinə yol alıb gedər
məyus, mütəəssir…
Dünyası ovcunda,
özünə doğma, özünə qərib adam.
Ürəyindən keçənlər
qar üstündə ləpir kimi,
öz içi özünə qənim,
qoruqçu
toqquşub yağdıran bulud,
yağışdan qoruyan çətir kimi.
…Gedər
gediləsi başqa yeri yox,
sıxılar,
sığınar,
sinər içinə,
ha qaça qurtara bilməz özünü,
içinin quludur
yenər içinə
təmiz adam.
…İdrakımın “ feyzi-cavidan”lıq duruşuna baxaraq birbaşa demək istəyirəm ki, Xatirə xanımın şeirləri haram sokağını tanımır… Çünki Xatirə Fərəclinin könlündəki “ şeir nehiri” gətirəcəyi almanın rəngini ona sorur…
Ulularımız deyiblər ki, şeir Allahdan razılıq duyğusudur… Bu məqamda bunca şeir içində nədənsə Xatirə Fərəclinin “ Mən adda günahın ola” duyğusu dilə gəldi:
Tükənib son nəfəs kimi
Çəkdiyin hər dolu ahda,
Mən adda günahın ola,
Boğulasan bu günahda.
***
Günahdırsa adı əgər
Bəxtəvər başına bunun.
Bir şey ki, yeri könüldə,
Kimə günah, kimə qanun.
***
Tanrı duası sayılar,
Bir hökmü vermişsə ürək.
Təki günahın mən olum,
Günahkarlar da sənin tək!..
Şair əgər bəladan belə həzz duyarsa demək o, “rıza” məqamındadır…
…Mənə görə hər yaradıcılıq nümunəsinin könüllərdə yaratdığı hüzur, o hüzuru yaradan ədəbi nümunənin hiss etdirdiyi qədər olur. Bu anlamda Xatirə xanım bəxti gətirənlər sırasındadır…
…Şairin qüdrəti onun poeziyasındakı insanizim fəlsəfi görüşünün doğma dilində ehtivasıdı… Gerçək olan odur ki, Xatirə xanımın şeirlərində ruhi- mənəvi dilənçilik olan təqlidə yer yoxdur… Onun şeirləri yaddaş çəkisindən, ruhunun hafizəsinin ölçüsündən öz müəllifini bəlli edir.( Xatirə Fərəclinin bəzi şeirləri xatirəyə dönən günlərin xatırlı xatirəsinin xəritəsini belə xatırlamağa dilmanc olur)… Xatirə xanımın göz yaşının rəngi şeirlərinin rəngindədi, onun şeirlərinin əxlaqı mələk əxlaqıdı… Dərdinin rəngi bəmbəyazdı:-
Bu bahar anamsızam,
Yer, göy canlandı bu bahar,
mən cansızam.
Bu bahar bənzəmədi əvvəlkilərə,
Girmədi ürəyimə bu bahar,
Qarışıb sularına
göz yaşım axdı…
Qarışmadım bu bahara,
uzaqdan baxdım…
Onun şeirlərində ömrün çiçək dövrü analı günlərin duyğu dili ilə danışır, çünki o dili hər kəs bilmir. Çünki, o dildə bəzən qəhərdən dil alışır: Mənim təfəkkürümün inancı məndə belə düşünməyə əminlik yaradır:
Keçdi
çiçək dövrü,
duyğuların oğlan çağı,
baharın göyçək dövrü,
başlandı
çiçək yağışı,
çiçəklərin payızı yazda olur.
Mənim düşüncə tərzimə görə adamlardakı uzun həyat davasının vərdişi olan xasiyyət Xatirə xanımda mülayim baxış, qürurlu duruş və səbr-təmkinin uca boyunda özünü göstərir… Ki, ! sözü qoyur ayağının altına və yazır:
Haqdan gələn haqqıma
Bir kağız kölgə salıb.
Çoxundan hündür boyum
Çox vaxt kölgədə qalıb.
Bir biləsən bu kölgə
Bəxtimə hardan düşüb.
Dərdlər bəxtəvər olub,
Dərdlər burda görüşüb.
Xatirə xanımın şeirlərində biganəliyin və qəmin islatdığı nəqarətsiz şeirlərin də öz ünvanı var… Bu ünvanların birinə şam yaxıram diqqətlə baxın.
Kimə qucaq açdımsa,
qamçıladı qollarımı,
nə bacardı
baltaladı kölgəmi, izimi,
qılıncladı yollarımı.
***
Kimə qucaq açdımsa,
xəyal qırıqlığı,
etibar,
etimad itkisi
divan tutdu bağrıma,
oturub fatihə oxudum
qucaq açdıqlarıma.
Amin… mən hər vaxt demişəm şeirlə könüldaşlıq ən əfsəl ibadətdir…Bu ibadətin ibadəti də könül xoşluğu olduğu üçün mən də Xatirə xanımın şeirlərinin ətriynən könlümdə bahar fəsli yaratdım.
…Az və öz yazdım ki, oxucu məsuliyyətinin hüzuru qaçmasın… Çünki son söz oxucunun olur… olsun!
Xəqani Abbasəli Öztürk
AYB-in üzvü
Şair-tənqidçi
.